Zawroty głowy jako objaw są obecnie jednym z częściej występujących problemów dotykających nasze społeczeństwo. Różnicowanie zawrotów głowy typu obwodowego i ośrodkowe nie sprawia większych kłopotów i często na podstawie wywiadu i badania otoneurologicznego możliwe jest określenie jego charakteru. Jednakże szczegółowa diagnostyka związana z dokładnym określeniem miejsca występowania deficytu, jest skomplikowana i czasochłonna, a leczenie farmakologiczne stosowane przez długi okres czasu bardzo często nie przynosi oczekiwanych efektów. Możliwie wczesna, indywidualnie dobrana rehabilitacja stosowana u chorych z zawrotami głowy może przynieść oczekiwane efekty, znosząc tak przykre dla pacjenta objawy.
Podział zawrotów głowy
W praktyce klinicznej funkcjonuje wiele podziałów zawrotów głowy.
Jeden z nich wyróżnia:
1. Układowe zawroty głowy (vertigo)
Charakteryzują się złudzeniem kołowego ruchu otoczenia lub własnego ciała.
Najczęściej towarzyszą im nudności i wymioty.
Układowe zawroty głowy częściej wiążą się z uszkodzeniem błędnika.
2. Nieukładowe zawroty głowy (dizziness)
Polegają na złudzeniu niestabilności postawy lub chodu, chory nie jest w stanie precyzyjnie opisać swoich dolegliwości. Nieukładowe zawroty głowy wskazują najczęściej na przyczynę ośrodkową (neurologiczną).
Zawroty głowy i zaburzenia równowagi jako objaw mogą występować w wielu jednostkach chorobowych takich jak:
- Przetoka perilimfatyczna
- Zapalenie błędnika
- Półpasiec uszny
- Choroba Meniere’a
- Położeniowy zawrót głowy
- Guz kąta mostkowo- móżdżkowego
- Zawroty głowy pochodzenia naczyniowego
- Zawroty głowy jako objaw w niedokrwiennym udarze móżdżku i pnia mózgu
- Zawroty głowy w zaburzeniach ciśnienia tętniczego
- Zawroty głowy pochodzenia szyjnego
- Niewydolność układu kręgowo- podstawnego
- Zespół podkradania tętnicy podobojczykowej
- Zaburzenia krążenia mózgowego
- Zaburzenia równowagi u ludzi w podeszłym wieku
- Zawroty głowy w SM
Wskazania do rehabilitacji obejmują:
- Jednostronne całkowite lub częściowe uszkodzenie przedsionka, w każdej fazie choroby
- Napadowy położeniowy zawrót głowy wynikający z uszkodzenia narządu otolitowego
- Zawroty głowy prowokowane ruchem, zmianą położenia bez cech uszkodzenia obwodowej części narządu przedsionkowego
- Zawroty głowy i zaburzenia równowagi w wieku podeszłym
- Szyjne zawroty głowy wynikające z dysfunkcji w obrębie szyjnego odcinka kręgosłupa
Cele rehabilitacji:
- włączenie i uruchomienie zastępczych elementów układu równowagi
- polepszenie mechanizmów koordynacji pomiędzy narządem wzroku i czuciem głębokim
- zwiększenie siły i masy mięśniowej
- utrzymanie prawidłowej elastyczności i długości mięśni
- poprawa ruchomości kręgosłupa
- poprawienie relacji między narządem wzroku, narządem przedsionkowym oraz proprioreceptorami,
- poprawa ogólnej sprawności psychofizycznej,
- zapobieganie upadkom
– W nowoczesnej rehabilitacji błędnikowych zawrotów głowy można wyróżnić dwa kierunki:
1. Kinezyterapia przedsionkowa – oparta na mechanizmie habituacji z włączeniem mechanizmów przystosowawczych i wyrównawczych zachodzących w ośrodkowym układzie nerwowym (oun),
Rehabilitacja układu przedsionkowego to dział rehabilitacji ukierunkowany na stosowanie bodźców fizykalnych w celu odzyskania sprawności przy uszkodzeniu obwodowej bądź ośrodkowej części narządu przedsionkowego. Wykorzystuje ona wiele technik i metod kinezyterapeutycznych.
W obwodowych uszkodzeniach bazuje się na ćwiczeniach habituacyjnych usprawniających kompensację.
Klinicznie – przez kompensację należy rozumieć powolne wygasanie subiektywnych i obiektywnych objawów towarzyszących uszkodzeniu narządu przedsionkowego.
W nagłym uszkodzeniu narządu przedsionkowego, w którym zawroty głowy są bardzo intensywne i połączone z objawami wegetatywnymi, nie stosujemy ćwiczeń lecz środki farmakologiczne wyciszające te objawy.
Rehabilitację rozpoczynamy jak najwcześniej, od momentu kiedy ustąpiły objawy wegetatywne, a zawroty głowy łagodnieją.
2. Kierunek rehabilitacji oparty na wykorzystaniu koncepcji mechanicznych zaburzeń w kompleksie kanałowo-osklepkowym ucha wewnętrznego w łagodnym napadowym położeniowym zawrocie głowy. (ŁNPZG)
Wykonanie odpowiedniego manewru może spowodować likwidacje objawów dzięki mechanicznemu przemieszczaniu i rozproszeniu w płynie ucha wewnętrznego, uszkodzonych cząstek narządu otolitowego w miejsce błędnika (do przedsionka), w którym nie wywołują objawów choroby.
Z punktu widzenia rehabilitacji istotne jest odróżnienie łnpzg od położeniowych zawrotów głowy wynikających z niepełnej kompensacji przedsionkowej.
Pojedyncze manewry powinny być wykonywane przy udziale lekarza lub kinezyterapeuty
– W ośrodkowych zaburzeniach terapia ma na celu zastępowanie wyłączonej automatycznej kontroli ruchu i postawy kontrolą świadomą wywieraną głównie przez wzrok i propriocepcję.
- ćwiczenia równoważne
- ćwiczenia koordynacyjne
- rehabilitację czynnościową
- zasady autokorekcji
- ćwiczenia w odciążeniu
